Stadsnatuur

Joris Note, Van de wereld (foto MDB)

Van de wereld

‘Van de wereld’ van Joris Note opent met een foto van zijn oudere broer en zus. Allebei in matrozenpakje. Gezeten voor een geopende piano. Spelend met grote blokken. Of ze doen tenminste alsof.

Zowel de oudere broer Herman als zijn zus Lut waren kloosterling. Lut bleef het tot aan haar dood. Herman hield het als benedictijner monnik of fr[ater]Arnout Note na drie jaar voor bekeken.

In een monologue intérieur richt de schrijver Joris zich rechtstreeks tot zijn tien jaar oudere broer.  Vaak met spijt om gemiste kansen. Waarom stuurde je mij nooit iets over de poëzie waar je mee bezig was? En reageerde je niet op mijn manuscript? Wijzend op het verschil in de weg die ze volgden. Herman studeerde godsdienstwetenschappen en Oosterse filologie en geschiedenis. Later Jiddisch en Pools. Joris literatuur.

Herman was een geboren leraar. Ook voor zijn jongere broer Joris. Hij vond dat zijn jongere broer te lichtzinnig met literatuur bezig was. Die dient er namelijk voor om de wereld te helpen verklaren. Literatuur als filosofie dus.

Het grootste deel van het boek is gewijd aan Herman. Met een pijnlijk aandoende accuraatheid beschrijft Joris de cursussen die Herman doceert aan het Gentse Sint-Lucasinstituut. Die gaan vaak over literatuur. Over Hölderlin bijvoorbeeld. Van wie Herman Note erin slaagt om gedurende een gans jaar slechts elf gedichten, enkele prozastukken en een aantal brieven te behandelen.

In zijn cursussen komen vooral Duitstalige auteurs aan bod. Naast Hölderlin ook Trakl, Rilke en Celan. Omwille van hun denken. Maar meer nog om de denkers die zich met hun werk bezighielden. Waardoor in de optiek van de jongere broer de literatuur onrecht wordt aangedaan.
De eeuwige twijfel van Herman komt meermaals aan bod. Het nuanceren. Telkens opnieuw verder zoeken. Zijn levensloop is hiervan een voorbeeld. Was Herman in den beginne dom Arnoldus in het benedictijnenklooster van Affligem, dan vinden we hem later terug als ontwikkelingswerker in Algerije. In de voetsporen van de Petits Frères de Jésus en van de filoloog en voormalige trappist Charles de Foucauld, die jarenlang verbleef bij de Toearegs. Passages die mij doen denken aan de film ‘Des hommes et des dieux’ (2010) van Xavier Beauvois.

Joris Note richt zich ook op het tragische levenseinde van Herman Note. Getroffen door een zware hersenbloeding. Sprakeloos en door zijn jongere broer voortgeduwd in een rolstoel. Met dezelfde nauwkeurigheid beschrijft hij de voortschrijdende ziekte van Lut, die getroffen werd door kanker.

Pas op het einde van het boek wordt de titel verklaard. ‘Van de wereld’ verwijst naar de evolutie van Herman. Van zijn geestelijke status naar een ideaal dat van de wereld is. Het zich voortdurend ontwikkelen ten dienste van zijn studenten, zijn omgeving, van de medemens.

‘Van de wereld’ is een boek dat diep graaft in het wezen van een gevoelige figuur. Een zoekende mens. Joris Note positioneert zich tegenover zijn tien jaar oudere broer. Betreurt dat ze samen niet nog heel wat kunnen uitklaren. De aanpak van de schrijver is ontroerend in zijn opzet. Is hier en daar lyrisch. Maar vooral verbluffend in zijn nauwkeurige analyse van de levensloop, de keuzes van een oudere broer en zus.