Italiaans dagboek

Still uit Uomini d’onore (foto MDB)

Calabrië

Uomini d’onore heet de documentaire film van Francesco Sbanos.

In de film dringt de regisseur diep binnen in het berglandschap van Calabrië. Daar waar de latitanti, zij die op de vlucht zijn, zich verschuilen.

Maar hij dringt ook binnen in de cultuur van de Ndrangheta. Die uit zich in rituele dansen, in liederen en inwijding- of dooprituelen.

Francesco Sbanos laat historici aan het woord. Aan de hand van foto’s en documenten tonen zij aan dat de eenmaking van Italië eigenlijk een gewelddadige verovering betrof van het zuiden van het land door de Piëmontezen. Waarbij brutaal geweld werd gebruikt. Je ziet foto’s van afgehakte hoofden klaar om te worden opgestuurd.

Daar is de historische Ndrangheta ontstaan. Tot tien jaar later, in 1870, het laatste verzet werd gebroken.

De beelden doen mij denken aan de opstandelingen van de Commune van Parijs in 1871.

Na het neerslaan van de opstand in de lente van 1871 werden zij gefotografeerd in open lijkkisten. Overigens werd de revolte waarbij 20.000 communards sneuvelden, neergeslagen met de hulp van Duitse troepen. Waartegen de Fransen een jaar eerder nog oorlog voerden.

Wanneer wij indertijd hulde brachten aan de ondertussen overleden schilder Wilchar, zong hij ‘Le temps des cerises’, het lied van de Commune.

‘Quand nous chanterons le temps des cerises
Et gai rossignol et merle moqueur
Seront tous en fête’

Op het Parijse kerkhof van Père-Lachaise bezocht ik de muur van de communards. Op 28 mei 1871 werden tegen deze muur 147 opstandelingen terechtgesteld.

In de film Uomini d’onore zingt een vrouw begeleid door een gitaar op klaaglijke wijze het lied ‘Ninna nanna malandrineddu’(Wiegelied). Het lied toont de niet op te lossen spiraal van geweld aan.

‘Vardati stu figghiu meu quant’esti beddu

Comu somigghia a lu so papà

(…)

Fiighiu a t’o patri l’ha vendicari.

E fai la ninna e fai la nanna.’

‘Kijk naar mijn zoon

hoe mooi  hij is.

Hoe hij lijkt op zijn papa.

(…)

Luister goed naar wat ik je te vertellen heb

mijn liefste zoon

Je bent reeds als wees geboren.

Je vader hebben ze vermoord.

(...)

Zoon, jij moet je vader wreken!’

In het lied vraagt de vrouw haar zoontje om vergeving. Zij kan zich niet met de situatie verzoenen. Doof de haat die ik in mijn hart draag, vraagt zij.

‘Wij respecteren onze vrouwen,’ zegt een van de geïnterviewden. In San Luca wordt de madonna rondgedragen. Mensen huilen wanneer de dragers het op een lopen zetten met het beeld van de madonna met kind.

De drijvende kracht in deze Calabrische cultuur is de familie. Met in het centrum ervan de vrouw. De beschermster van de waarden en de tradities. Gesymboliseerd in het beeld van de madonna.