Italiaans dagboek

Detail poort opera Gent (foto MDB)

Bravo, bravo!

Gisteren gingen we naar de opera. Op het programma stond een uitvoering van Khovansjtsjina, een opera van Modest Moesorgski. In een bewerking door zijn landgenoot Dmitri Sjostakovitsj.

In 1975 werd de beroemde film Pantserkruiser Potemkin van Sergej Eisenstein voorzien van delen van de symfonieën van Sjostakovitsj. Wat mij ertoe brengt Khovansjtsjina een revolutionaire opera te noemen, die in de instrumentatie van Dmitri Sjostakovitsj voor het eerst werd opgevoerd op 25 november 1960 in het Kirovtheater in Leningrad.

Het verhaal situeert zich op het einde van de zeventiende eeuw. In de troebele tijd net voor de hervormingsgezinde tsaar Peter de Grote in Rusland de troon bestijgt. Allerlei fracties strijden om de macht en staan elkaar daarbij naar het leven.

Reusachtige wijzers van een klok tonen de verschillende episodes aan. De schaduwen van de figuren worden zoals in de Duitse expressionistische film uitvergroot en vertekend.

Groots is de prestatie van de Russische zangers. Wat een kracht brengt de basstem voort van Ivan Khovanski, de leider van een wreedaardige militie die Moskou teistert. Al te menselijk is de rol van Marfa, minnares van diens zoon, die zich ondanks zijn vernederingen over hem ontfermt.

Indrukwekkend is de slotscène waar de oud gelovigen overgaan tot een collectieve zelfverbranding.

Ik geniet van de prachtige zalen. Met vrouwenbeelden die de zoldering schragen. Zoals in de tempels van het oude Rome.

Op het plafond van de operazaal lees ik de namen van beroemde theaterauteurs zoals Schiller en Shakespeare. Daaronder de namen van musici: Weber en Bellini.

Tijdens de pauze ontmoet ik een vroegere professor in de Duitse taal.

‘Wat ik mij nog herinner,’ vertel ik, ‘ is de les die je gaf over de Duitse orthografie in de periode van de barok.’

De professor draagt een Goethelok. Bij het begroeten buigt hij steeds licht voorover. Zijn de barok en de opera niet ontstaan in Italië. Het land waar emoties hun gelijke niet kennen?

Op het einde van de opvoering krijgen de uitvoerders van het publiek een staande ovatie.

Hier en daar wordt geroepen: ‘Bravo, bravo!’.