Onderweg naar Ticino

Koe Sart-les-Spa (foto MDB)

Wir essen Salat

Nu het avond wordt, verhuis ik met mijn kleine tafeltje naar de overkant van de weg. Van hier heb ik een heerlijk uitzicht over de kam waarachter het dal ligt. Vogels laten hun laatste geluiden horen. Alles wordt stil. Zoals in het beroemde gedicht van Goethe: ‘Wandrers Nachtlied’, dat begint met het vers ‘Über allen Gipfeln ist Ruh’. Boven de toppen heerst rust.
Zelfs het spel van de wolken lijkt tot stilstand te zijn gekomen. Over wolken schreef Hesse het gedicht ‘Weisse Wolken’.

‘Kein Herz kann sie verstehen,
Dem nicht auf langer Fahrt
Ein Wissen von allen Wehen
Und Freuden des Wanderns ward.’

‘Geen hart kan hen verstaan
Dat niet op lange tochten
Weet heeft van hun waaien
En aan het trekken vreugd beleeft.’

Einde augustus. De camping raakt verlaten. Een vleermuis scheert enkele keren voorbij. Slechts hier en daar is een raampje verlicht.
Morgen verlaten we onze vertrouwde heuvel boven het kleine stadje Spa. En trekken we richting Basel. Dornach. Het Goetheanum van Rudolf Steiner. Daarna gaat het richting Ascona waar het aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog een komen en gaan was van allerhande wereldverbeteraars. De Monte Verità of de Berg der Waarheid. Er werd naakt gezonnebaad. En over het dal weerklonk het lied ‘Wir essen Salat, ja wir essen Salat’. Sommigen onder hen lieten zich later verleiden tot autoritaire denkbeelden. Wat ons tot de bedenking leidt dat elke vorm van fanatisme dat gevaar inhoudt.

Onderweg naar Ticino

Hindoeïstisch beeldje Hermann-Hesse-Museum Calw (foto MDB)

Zarathustra

Met Nomade aan tafel. Uit onze cassettespeler weerklinkt de melancholische stem van Lucio Battisti. Io vivrò senza te. Che non si muore per amore, è una gran bella verità. Dat je niet sterft aan de liefde is een mooie waarheid. Jij hebt mij verlaten. Maar ik zal mijn leven verder zetten. Ik zal slapen en opstaan. Ik zal wandelen. Ik zal iets doen. De zanger overtuigt zichzelf. Sì, qualche cosa farò! En als je ooit nog in mijn gedachten opduikt, hoef ik er enkel aan te denken dat je niet bij mij bent. Maar op het einde van het lied klinkt het anders. Qualche cosa, di sicuro, io farò: piangerò! Een ding weet ik zeker: ik zal wenen.

Romantische gevoelens. De romantiek. Ook het werk van Friedrich Nietzsche zit in de romantische traditie. Goethe, Novalis, Hesse. Hesse kantte zich tegen de literatuur van de grote stad. Zocht aansluiting bij zijn romantische voorgangers.

Ik lees in Nietzsche, Also sprach Zarathustra. De oosterse setting doet denken aan Siddhartha. Wat een heldere schrijfstijl hanteert de auteur! Het eerste deel van zijn bekende werk voltooide Nietzsche in februari 1883. De lectuur valt mij zwaar. Elk mededogen lijkt afwezig te zijn. Tot sind alle Götter. Het christendom leidt tot nivellering. Een Übermensch te worden, dat is de ware opgave van het individu.
Ik probeer die gedachte te begrijpen. De mens dient zich los te maken van een beknellende religie. Boven zichzelf uit te stijgen. Zich te realiseren.

Zarathustra richt zich tot zijn toehoorders. Die noemt hij broeders. Op het einde van het eerste deel volgt een synthese van wat de filosoof bedoelt.

‘Zijn stem was veranderd. Van nu af aan ga ik alleen verder, mijn volgelingen. Ook jullie gaan nu weg. Alleen. Zo wil ik het.  Dit is mijn raad: ga weg van mij en stel je tegen Zarathustra teweer! (…) Jullie hadden nog niet naar jezelf gezocht: daardoor heb je mij gevonden.’
Net als in Siddhartha bestaat de opgave van de mens erin zijn eigen weg te gaan.

Zo vele voorgangers en tijdgenoten van Hesse verbleven in Zwitserland. Richard Wagner, voor wie Nietzsche een grote vriendschap koesterde, verbleef in Tribschen bij Luzern. Friedrich Nietzsche bracht verschillende zomers door in Sils Maria, Engadin.
Het idyllische Ascona trok vanaf het einde van de negentiende eeuw kunstenaars en utopisten aan van de meest diverse pluimage. Tolstojanen, anarchisten, wereldverbeteraars. Ook Frederik Van Eeden, die met Walden zelf een utopische leefgemeenschap had gestart, bezocht de Monte Verità.

Sommigen gaan zeer ver in hun zoektocht. Zij verwerpen geld als betaalmiddel. Leven in de natuur in zelfgemaakte hutten. Hun meubelen gemaakt van onbewerkt hout. Wat een vrouw ertoe genoodzaakt bij hevige tandpijn de tandarts voor te stellen in ruil voor zijn werk voor hem een lied te zingen.

               

Onderweg naar Ticino

Sleedoorn (foto MDB)

Sleedoorn

Vol van glans

draagt deze struik

zijn blauwe ronde vruchten.

Wat een tinteling

van kleur en kracht

in het zonlicht langs het water.

Van speels licht tot donker blauw

tooit de heester

zich in heerlijke verschijning.

Zo gaat het ook de mens.

Gegroeid door levenskracht.

Gerijpt tot weemoed en beschouwing.