donderdag 19 november 2015

Overwinteren in Spa

Zwaan, Rijnoever Basel (foto MDB)


O zwaan, eenzaam
en vol smart
klonk je zang
onder de brug.

Ben je verdwaald
op drift geraakt
je ruisende soortgenoten
uit het oog verloren?

Laat de pijn in je donkere ogen
je niet doen vergeten
dat aan het einde van de rivier
alle wateren samenkomen.

Zoals de mens
maar troost
kan vinden
bij zijn mensenbroeders.

maandag 16 november 2015

Overwinteren in Spa



Obelisk Malmedy (foto MDB)

Hans Van Malmedy (2)

In een tijdspanne van de lente tot de winter wordt Hans heen en weer geslingerd tussen de Spaanse Teresa en zijn jeugdvriendin Lou. Wanneer Teresa dood wordt aangetroffen in haar hut, wordt Hans van moord beschuldigd. Na een koortsige zwerftocht door de sneeuw, belandt hij opnieuw in het ouderlijke huis.
De oude rechter begrijpt nu het idealisme van zijn zoon. Hans zal uiteindelijk sterven. Uitgeput door zijn romantische gedrevenheid. Onbegrepen door de inwoners van Malmedy of Mâm’di, die slechts uit zijn op hun gewin. En ten onrechte door hen veroordeeld.
Hans Van Malmedy is een romantisch werk. Waarin diepe liefdesgevoelens en eenzame wandelingen over de woeste venen centraal staan. Net zoals het zich niet begrepen voelen. En de weemoed die hieruit ontstaat. De behoefte aan grote idealen, zoals de veldtochten van Napoleon.
Hans belandt in Spanje waar een onafhankelijkheidsstrijd of guerrilla woedt tegen Napoleon. Daarvan valt een scène af te lezen in het beroemde schilderij ‘El tres de mayo de 1808 en Madrid’ van Francisco Goya (1814). Op het schilderij zien we de wanhoop van een groep Madrileense burgers die na de opstand van 2 mei 1808 worden geëxecuteerd door troepen van Napoleon.
Tijdens de plundering van een Spaans dorp redt Hans zijn latere geliefde Teresa van een zekere verkrachting.
Een en ander dient gekaderd te worden in de voorliefde van De Pillecyn voor de Duitse cultuur. En zijn latere collaboratie. Er zijn de omzwervingen van Hans en Teresa in het Eifelland. De kritiek op de huidevetters van Malmedy, die uit winstbejag partij kiezen voor de Franse bezetter. En reeds klaar staan voor een nieuwe meester. Na de nederlaag van Napoleon Bonaparte in 1815 zal Malmedy toegewezen worden aan Pruisen. Hans betreurt dat er voor de idealen van Schiller geen plaats is in de wereld. Er is bovendien de choquerende en uit de toon vallende passage waarin de oude rechter uitvalt naar de Fransen en de Joden.
Hans Van Malmedy is het werk van een romantische schrijver. Dwepend met het woeste landschap van de venen. De natuur die zoals in Goethes Leiden des jungen Werthers de weerspiegeling vormt van de ziel. Gedreven door een groot idealisme en een afkeer van elk platvloers opportunisme. De Pillecyn dweept met de Duitse cultuur. En kwam uiteindelijk terecht in de culturele collaboratie.

woensdag 4 november 2015

Overwinteren in Spa

Pont d'Outrelepont, brug over de Warche, Malmedy (foto MDB)


Hans Van Malmedy

Vandaag bezochten we Malmedy. Op zoek naar de plaatsen die de Vlaamse romancier Filip De Pillecyn beschrijft in zijn roman Hans Van Malmedy.
Als jongeman van twintig is Hans geestdriftig over de nieuwe ideeën. Tegen de wil van zijn vader vervoegt hij de legers van Napoleon en komt terecht in Spanje. Daar ontmoet hij in dramatische omstandigheden de schone Teresa.
Wanneer Hans terug in zijn geboortestad komt, is hij een Aussenseiter. Bij zijn vader, de oude rechter van Keulse afkomst, is hij met slaande deur vertrokken. Over de huidevetters onder de leiding van monsieur Steinbach, die in het stadje de dienst uitmaken, is hij bitter.
Troost en kompanen vindt Hans in een kroeg in de volkse buurt La Haute Vaulx. Aan de overkant van de Warche. Tot de Spaanse Teresa weer op de proppen komt.
Een groot deel van het verhaal speelt zich af op het Plein. Waar de obelisk staat. En de huidevetters in hun statige huizen hun rijkdom etaleren.
Net zoals in Monsieur Hawarden, verfilmd door Harry Kümel, beschrijft De Pillecyn een randfiguur. Iemand die buiten de samenleving staat. En troost vindt in lange, eenzame tochten door de stad en in de natuur
Zo moet ook De Pillecyn, afkomstig uit Hamme, zich hebben gevoeld. Van 1926 tot 1933 was hij leraar Nederlands en Engels aan het atheneum in Malmedy.
Het werk is doordrongen van weemoed en onvervuld verlangen.
Op de kaft een tekening van Joz. De Swerts. Twee jonge mensen omhelzen elkaar innig. Het meisje houdt de ogen gesloten. Zij geeft zich helemaal over aan haar hartstocht. De jongeman is gekweld. Wat moet hij met zijn verdere leven?
Het is een heldere nacht vol sterren. Op de achtergrond het glooiende veenlandschap. Naaldbomen. De snel stromende rivier de Warche.
De melancholie die uit de tekening spreekt, wordt nog versterkt door het dunne bruine omslagpapier. Onderaan in rode drukletters: Hans Van Malmedy.





maandag 2 november 2015

Overwinteren in Spa

Gare de Spa-Géronstère (foto MDB)


Un soir, un train

Overdag schijnt de zon laag en fel. Maar wanneer het laatste licht achter de horizon is verdwenen, daalt de temperatuur snel. Net daarvoor krijg je het prachtige schouwspel van l’heure bleue. Alsof het licht een laatste inspanning doet om over de aarde te zegevieren, tovert het de horizon om in een wilde mengeling van kleuren. De naaldbossen zijn scherp tegen de lucht afgetekend en vertonen een blauwe schijn. Dan komt onherroepelijk de nacht. Met haar koude. En heldere sterren.
We wandelen door het veen. In de herfst toont het veengebied zich van zijn ruwste kant. Voor de sneeuw valt, tooien de veenpollen zich in ruige, rode herfstkleuren.
Ik denk aan de film ‘Belle’ van André Delvaux. Een gevierde dichter uit Spa ontmoet op het veen een mysterieuze vrouw, die hij Belle noemt. Hij kan immers met haar niet communiceren. Het komt steeds vaker tot geheime ontmoetingen tussen de dichter en Belle. Tot een andere man de idylle komt verstoren. De man wordt uit de weg geruimd. De dichter is door dit gebeuren echter zo in de war geraakt, dat hij eraan begint te twijfelen of de moord op de man niet tot het rijk der dromen behoorde. Tot zijn opluchting ontdekt hij in een veenpoel het naar boven drijvende lijk van de man. Belle, die het fatale schot loste, heeft dit dan toch voor hem gedaan.
De beelden van het veen en het kleine stadje Spa zijn magisch en bevreemdend. Zoals de schilderijen van Paul Delvaux.
’s Avonds breng ik onze vrienden naar het station. De trein staat vertrekkensklaar. Het perron is schaars verlicht. Het licht van de ramen steekt fel af tegen de duisternis. Als was het een schilderij van de Amerikaanse schilder Edward Hopper. Staande op het perron komt de titel van een andere film van André Delvaux in mij op. Un soir, un train.