Tribolèdje

Elk jaar in de maand oktober worden hoog in de oostelijke toren van de kathedraal van Malmedy de vier grote klokken geluid, waaronder de bourdon. Een van de klokken is gewijd aan de H. Donatus, de beschermheilige tegen onweer en blikseminslag. Langzaam zetten de triboleurs de zware klokken in beweging. Door het ritmisch luiden ontstaat een melodie: Bing èt bong à Sint Djèrion. 

De Tribolèdje is een tweehonderd jaar oud gebruik ter ere van Saint-Géréon, een van de Romeinse legioensoldaten die zich in de 3de eeuw tot het christendom bekeerden en daarom werden vermoord. 

Het is een uitzonderlijke gebeurtenis dat we de klokkentoren mogen bestijgen. En wat een eer om te mogen deelnemen aan het luiden van de klokken!

Voor de energievoorziening en om de papierfabrieken en leerlooierijen in Malmedy van voldoende water te voorzien werden in de jaren 20 en  begin 30 van de vorige eeuw op de rivier de Warche twee enorme stuwdammen gebouwd. Een in Robertville en een in Bütgenbach. De meesten van de arbeiders waren Italiaans. Ze werden gehuisvest in barakken dichtbij de reusachtige bouwwerken. In het tijdschrift Malmedy- Folklore (tome 62) staat een ontroerende foto van een groep arbeiders. Poserend met de zware hamer. Sommigen zijn zeer jong. Enkelen dragen dezelfde grote ronde hoed als op de beroemde filmaffiche voor Novecento van Bernardo Bertolucci (1976). Die is gebaseerd op het schilderij Il quarto stato van Giuseppe Pellizza da Volpedo.

Maar de Italiaanse arbeiders brachten toen niet alleen hun werkkracht mee. Maar ook hun muziekinstrument, de mandoline. Ze vormden een orkest dat honderd jaar later nog altijd bestaat: Le Cercle royal des Mandolinistes de Malmedy. De mandoline, romantisch instrument bij uitstek. Passend bij de traditionele muziek uit Zuid-Italië.

Amor aan mijn zijde. Geïnspireerd door de sonnetten van de Italiaanse dichter Francesco Petrarca.

 

Wanneer ik ’s avonds wandel door de lange laan

Ons hondje snuivend in de wind

Vrolijk als een kind

Dan zie ik sterren en de maan

Ja sterren en de maan

In honderdvoudige verschijning

De lucht lijkt zee en deining

Herinnering doet stille staan

We wandelden door het veen

Doorkruisten beken en rivieren 

Zagen de eerste gele bloemen staan

Waar vliedt het leven heen

Als we niet hier en

Nu samen op het pad der Liefde gaan

Eros en Amor

 

Op zoek naar de opgravingen van een Romeinse villa in Eynatten (Raeren). De villa bevindt zich in het woud van Freyent. Maar is voorlopig onvindbaar. Onderweg vinden we een transfostation uit 1923. Het is een slank bakstenen gebouwtje dat eruit ziet als een middeleeuwse gevangenistoren. Het transfostation werd gebouwd voor de  eerste zes lichtbronnen van het gehucht Berlotte. Nu huisvest het gebouwtje het kleinst denkbare Möhrenmuseum of museum van de wortel. In de Romeinse tijd werd afwisselend van carota en pastinaca gesproken, waarbij het vaak niet duidelijk was welke plant precies werd bedoeld.

We bezoeken het Töpfereimuseum in Raeren. Het museum van het aardewerk of de keramiek bevindt zich in Burg Raeren, die teruggaat tot de 14de eeuw. De Raerener Töpferei bereikte haar hoogtepunt in de 16de eeuw. Veel stukken zijn terug te vinden op schilderijen van oude meesters zoals de familie Bruegel, Jan Steen en David Teniers. 

De meest merkwaardige voorwerpen zijn hier te bewonderen: kleine vrouwenhoofden als onderdeel van een fluitinstrument, narrenfluitjes, fragmenten met erotische taferelen. Maar ook heel wat voorstellingen uit de antieke mythologie: de Romeinse wijngod Bacchus, volumineus met laurierkrans en drinkbeker. Een fries met de hemellichamen: Saturnus, Jupiter,  Mars, de zon en Venus, Mercurius en de maan. Eros en Amor. 

Blaustein

In het kleine dorpje Recht in de Eifel gaan we op zoek naar de Schieferstollen of de leisteengroeve. Achthonderd meter lange gangen leiden ons langs de reusachtige in het gebergte uitgehouwen hallen waar de Blaustein werd gewonnen. De gangen en de Abbauhallen zijn koud en vochtig.  Vleermuizen die zijn opgeschrikt door ons bezoek scheren rakelings heen. We lijken ons in een natuurlijk grottencomplex te bevinden. Welk een moeite hebben mensen zich getroost om de kostbare blauwsteen, die zelfs tot in Amerika werd uitgevoerd, te ontginnen. Hiervóór werd de Blaustein bovengronds gewonnen. In het begin van de achttiende eeuw kwamen Tirolers naar Recht en zorgden voor fraaie bewerkingen van de steen. Zo ontstonden doopvonten en grafstenen met de fraaiste figuren. 

Fontina d’Alpeggio, de traditionele kaas uit de Valle d’Aosta, wordt gemaakt van de melk van Valdostana koeien die in de zomer vrij rondlopen in de Alpenweiden. Tijdens onze reis naar de Valle d’Aosta gingen we op zoek naar een kaasmakerij. Die lag verscholen hoog in de bergen. De weg was smal en gemaakt van grind. Maar wat een ontzetting wanneer we binnen traden in de plaats waar de kazen rijpen! In honderden meters lange gangen van een verlaten kopermijn liggen de grote kazen opgestapeld. 

De Sint-Sebastiaankapel in Eibertingen. De kapel is gebouwd in 1700. Boven het altaar een beeld van de Heilige Sebastiaan. Vastgebonden aan een boom. Naakt op een lendendoek na. Zijn lichaam doorzeefd met pijlen. De jongeling heeft een bevallige houding. Hij lijkt niet zozeer pijn te lijden. Sint-Sebastiaan was leider van de pretoriaanse garde en nam het op voor de christenen. Het beeld van Sint-Sebastiaan in de kapel wordt geflankeerd door twee glazen kasten met 81 relikwieën van verschillende heiligen. Uiteindelijk werd hij begraven in de catacomben aan de Via Appia in Rome.

H. Donatus

Wat een heerlijk beeld langs de weg in de vallei van de Rur in het Eifelgebergte.  Een groep jonge kloosterlingen in grijs habijt. Op weg naar het Benediktijner klooster Reichenstein. De levensblije verbondenheid geïnspireerd door hun geloof. De eenvoud van het habijt, de ongedwongen manier waarop ze zich voortbewogen deden mij denken aan de beelden uit Francesco, Giullare di Dio van Roberto Rosselini (1950).

De zwart-wit film ken ik uit Il Mio Viaggio in Italia van Martin Scorsese (1999). In goed gekozen fragmenten en met een sobere invoelende commentaar schetst Scorsese een overzicht van de belangrijkste Italiaanse films. De film toont negen scènes uit het leven van de Heilige Franciscus en zijn volgelingen. Waarbij in de neorealistische traditie de rollen van de monniken worden vertolkt door leden van de Franciscaner orde.

Het dorp Ondenval. Aan de ingang van de kerk staat tegen de muur een beeld van de H. Donatus. Een Romeinse soldaat die met zijn legioen in de woestijn dreigde om te komen van de dorst. Donatus bidt om regen. Waarop een hevig onweer  losbreekt en de legioensoldaten door de regen worden gered. Het kamp van hun vijanden wordt door de bliksem in brand gezet. Tegen de kerkmuur wordt de Heilige Donatus afgebeeld als een Romeins soldaat met zwaard en palmtak. In de andere hand de bliksem. Hij geldt als de beschermheilige tegen blikseminslag, hagel en brand. In de Romeinse mythologie is Jupiter de god van de hemel en het onweer. 

Het dorp Ovifat. Hier aan de rand van het Veen bevindt zich onze woonwagen. Niet ver van ons vandaan staat aan de rand van een weide een eenzame eik. De boom is dood, getroffen door een blikseminslag. 

Caruso

We rijden door de Venen, een van de oudste berggebieden van Europa. In onze auto weerklinkt de stem van de beroemde Napolitaanse tenor Enrico Caruso (1849-1921). Wat een dramatiek verlenen de hoge en langgerekte tonen aan het landschap. Het donkergroen van het woud, de weg die slingert langs diepe kloven en valleien. De eindeloze vergezichten. Het kraken van de naald in de groeven van de plaat. Bella Figlia Dell'Amore en Miserere van Verdi. Donizetto en Puccini en O Paradiso van Meyerbeer.

Dezelfde dramatiek zien we in de film Fitzcarraldo van de Duitse cineast Werner Herzog. Staande op het dak van een gammele boot, gekleed in een wit pak laat Klaus Kinski tegen de dreigende achtergrond van het Amazonewoud en de muziek en zang van indianenstammen uit een hoorn de stem van Caruso weerklinken. Voor Caruso wil Fitzcarraldo in de Peruviaanse jungle een opera bouwen. 

Dezelfde combinatie van opera en ondergangsstemming doet zich voor in de slotscène van The Godfather III. Tegen de achtergrond van de opera Cavalleria Rusticana in het Teatro Massimo in Palermo voltrekken zich de afrekeningen van de familie Corleone. Sleep. Sleep Godfather, zegt Connie terwijl ze met een toneelkijker toekijkt hoe Don Altobello gulzig eet van de doos vergiftigde cannoli, die ze hem heeft gegeven voor zijn tachtigste verjaardag. 

Römische Glashütte

We wandelen in het Perlenbachtal. Tot voor enkele jaren kon je hier in sommige mossels nog parels vinden. In vroegere eeuwen kwamen in deze rivier zoveel mosselbanken voor dat de landsheer een beambte in dienst had om ze te bewaren voor parelrovers. Op een plaats die nu nog altijd Galgenberg heet zou vroeger ter afschrikking een galg hebben gestaan. De laatste landsvrouw zou een halsketting hebben gedragen gemaakt van deze Perlenbachparels. Een zijrivier van de Perlenbach is de Römerbach. Ook de Romeinen hielden van verfijnde sieraden.

Het verhaal vertelt over het verlangen naar schoonheid. Maar ook over de ruwe zeden in deze streek. In het jaar 1333 doorkruiste de Italiaanse dichter Francesco Petrarca de Ardennen. In een van zijn sonnetten verwijst Petrarca naar de gevaren van oorlog die er woedt. En hoe hij er ongewapend, ‘senz’arme’, doorheen trekt.

Wanneer Christiane Vulpius, de vrouw van Goethe, met de koets op reis vertrok, gaf de dichter haar een koffertje mee met twee pistolen. Reizen was in vroegere tijden geen sinecure. Johann Wolfgang von Goethe trok over de Alpen naar Italië, het land waar de citroenen bloeien. Hij maakte er schetsen en schreef het boek Italienische Reise. De reis naar Italië legde mede de grondslag voor de Deutsche Klassik. Petrarca beklom de Mont Ventoux. Ook die tocht was een belangrijke omslag in het leven van de dichter.

Wandelend langs de Perlenbach overvalt ons het gevoel van het Wandern. De lust naar avontuur. Het vergezicht over het stuwmeer. De bloemenpracht. 

Schoonheid en avontuur. In het kleine stadje Monschau in de Eifel bezoeken wij de Römische Glashütte. Een glasblazerij volgens de technieken die teruggaan tot de Romeinse tijd. Fernando, een Portugees die het ambacht leerde van vader op zoon en drie jaar in Murano verbleef, in de lagune van Venetië bekend om zijn aloude traditie van het glasblazen, laat Nomade de edele kunst van het glasblazen beproeven. Staande voor een vuurrode oven ontstaat een kolf met sierlijke lange hals in azuurblauw. De kleurenpracht van Italië.