Italiaans dagboek

Still uit 'Il mio viaggio in Italia' (foto MDB)

Sicilië

In ‘La terra trema’ (1947) vertelt Luchino Visconti het verhaal van een groep Siciliaanse vissers. De vissers verzetten zich tegen de uitbuiting door de tussenhandelaren die afkomstig zijn uit het noorden. Een van hen, Antonio, gooit de weegschalen van de uitbuiters van de rotsen.

Als in een lied weerklinkt de dialoog bij nacht tussen de vissers en een man op de wal.

‘Wat hebben jullie gevangen?’

‘Ansjovis’.

‘Waar?’

‘Ver weg.’

Maar dan slaat het noodlot toe. Vissers hebben maar een ding te vrezen: het weer. Bij een van de tochten op zee verliest de jonge visser Antonio alles wat hij bezit: zijn netten, de riemen, het zeil.

Daarop wordt hij door de tussenhandelaren vernederd.

‘Het verloren schaap is terug.’

Bovendien moet hij voortaan drie vierde van zijn vangst afstaan.

‘La terra trema’ toont de rauwe armoede op het eiland Sicilië. In zijn documentaire film ‘Il mio viaggio in Italia’ vertelt Martin Scorsese hoe de Sicilianen gedurende duizenden jaren zijn bezet. Achtereenvolgens door de  Feniciërs, de Grieken, de Romeinen, de Byzantijnen, de Saracenen, de Fransen en de Spanjaarden. En in de twintigste eeuw door de nazi’s en de Amerikanen.

Het verklaart de afkeer van het Siciliaanse volk tegenover de overheid. Voor hen is zij een vreemde, bezettende macht. Bijgevolg kun je niemand vertrouwen. Behalve je eigen familie.

Luchino Visconti is anders dan De Sica en Rossellini afkomstig uit een adellijk milieu.

Maar zijn leven lang bleef de regisseur lid van de communistische partij. Het is in opdracht van die partij dat hij ‘La terra trema’ regisseerde. Oorspronkelijk bedoeld als een documentaire film maakte Visconti van ‘La terra trema’ een speelfilm. Met documentaire inslag. Want de film is gedraaid op locatie in Sicilië. Met amateurs als acteurs.

Maar niemand die zo goed het op zee gaan in gammele bootjes en het ophalen van de netten kon spelen als de Siciliaanse vissers zelf.